Από Τη Ζάκυνθο Των Χριστουγέννων
Καλές γιορτές σε όλους από εμάς,
και από τη Ζάκυνθο !
Τα Χριστούγεννα, όπως σε κάθε τόπο γιορτάζονται και στη Ζάκυνθο,
με ξεχωριστά ήθη και έθιμα, που έχουν επικρατήσει εδώ και πολλά χρόνια και περνούν από γενιά σε γενιά. Είναι ο τρόπος με τον οποίο διατηρούμε τις παραδόσεις των παππούδων και των γονιών μας ζωντανές, όχι επειδή μας το έχει επιβάλλει κάποιος, αλλά γιατί το επιλέξαμε και το ακολουθήσαμε σαν τις ωραίες στιγμές εκείνων των ημερών που ποτέ πια δεν θα είναι ίδιες… γιατί όλα αλλάζουν καλώς και εξελίσσονται, εκτός από όσα επιλέγουμε να κρατάμε ίδια μέσα στον χρόνο!
Τα Χριστούγεννα ήταν στη Ζάκυνθο πάντα σημαντικότερη γιορτή από την Πρωτοχρονιά. Τα παιδιά έβγαιναν μετά τη δύση του ηλίου με φαναράκια και έλεγαν τα κάλαντα. Οι οικογένειες που τους δέχονταν σπίτι τους, είχαν σταφίδες, καρύδια ή κάποιο άλλο, απλό γλυκό και κερνούσαν τα μικρά παιδιά, γιατί τότε τα χρήματα δεν ήταν πολλά, αλλά ούτε και τα γλυκά. Επίσης, και ο στολισμός ήταν πιο απλός τα παλιότερα χρόνια. Σε κάποια σπίτια έκοβαν ένα κλαδί δέντρου, και το στόλιζαν με χειροποίητα, μικρά στολίδια. Τύλιγαν ό,τι μπορεί να είχαν σε χαρτιά που είχαν φυλάξει από τις καραμέλες των παιδιών ή σε ασημόχαρτα και τα κρεμούσαν στο κλαδί τους, στολίζοντας το σπίτι.
Κουλούρα και μπρόκολα
Αν βρεθείτε στη Ζάκυνθο παραμονή Χριστουγέννων, θα δείτε στην κουζίνα όλων των σπιτιών να βράζουν μπρόκολα και να φτιάχνουν την κουλούρα. Η παραδοσιακή κουλούρα είναι ένα γλυκό ψωμί, με βασικά συστατικά τον γλυκάνισο, την κανέλλα και τα γαρύφαλλα, για να κάνουν γλυκιά τη ζύμη και διακοσμητικά σχέδια πάνω σε αυτήν, από την ίδια τη ζύμη. Παλιότερα, που τα μέσα ήταν λιγότερα, στόλιζαν την κουλούρα με καρύδια και όσοι μπορούσαν οικονομικά έβαζαν μέσα και σταφίδες.
Το βράδυ της παραμονής, έτρωγε όλη η οικογένεια μόνο τα μπρόκολα χωρίς λάδι, αφού νήστευαν για να κοινωνήσουν στη νυχτερινή λειτουργία, και μετά έκοβαν την κουλούρα, η οποία είχε και φλουρί. Το φλουρί, σε όποιον τύχαινε σήμαινε καλοτυχία για όλη την επόμενη χρονιά. Έψελναν όλοι μαζί το «η γέννησή σου Χριστέ», σταύρωναν την κουλούρα, αφού είχαν βουτήξει ένα κλαδάκι από φυτό μέσα σε κρασί και λάδι και στη συνέχεια την έκοβαν σε τόσα κομμάτια, όσα και τα μέλη της οικογένειας… με πρώτο του Χριστού. Κομμάτι έπαιρναν και αυτοί που μπορεί να μην ήταν στο σπίτι εκείνες τις ημέρες. Σε κάποιες περιοχές τη στιγμή που η κουλούρα κοβόταν κάποιος έξω έριχνε σμπάρα (πυροβολισμοί) με την καραμπίνα του. Στη συνέχεια έριχναν το υπόλοιπο περιεχόμενο του ποτηριού με το λάδι και το κρασί στο αναμμένο τζάκι, όπου έβαζαν και ένα κλαδί ελιάς να καεί μαζί του.
Όπως μας είπε ο κ Διονύσης, ένας παλιός Ζακυνθινός που θυμάται πολλά από εκείνες τις εποχές «όπου και να πήγαινες εκείνη την ημέρα, από όποιο σπίτι και αν περνούσες μύριζε κουλούρα ο φούρνος του.
Και είμαι πολύ χαρούμενος που ακόμα και σήμερα, οι νέες γενιές συνεχίζουν αυτό αυτήν την παράδοση και είναι πολλά τα σπίτια που μυρίζουν ακόμα με εκείνο το παλιό άρωμα!
Η μεγαλύτερη χαρά όμως ήταν για εκείνον που εύρισκε το ηύρεμα (φλουρί) και πιστεύαμε πως θα είχε καλή τύχη όλη τη χρονιά».
Πρόκειται για ένα έθιμο μοναδικό ανά την Ελλάδα, που τηρούσαν και συνεχίζουν να τηρούν τόσο οι Ζακυνθινοί στο νησί, αλλά και όσοι ζουν μακριά από τον τόπο τους, διατηρώντας την παράδοση!
Το μεγάλο κούτσουρο καίει για 12 ημέρες, για το «καλό» του σπιτιού.
Οι άνθρωποι τότε πίστευαν πως για το «καλό» του σπιτιού και για να φύγουν τα «κακά» πνεύματα από το σπίτι, έπρεπε για όλες τις ημέρες των γιορτών (δωδεκαήμερο μέχρι και τη γιορτή των Φώτων) να καίει το ίδιο κούτσουρο στο τζάκι, μέρα και νύχτα. Σε κάθε σπίτι λοιπόν, οι οικογένειες διάλεγαν ένα από τα μεγαλύτερα ξύλα – κούτσουρο που είχαν για το τζάκι τους και το άφηναν να καίει για 12 συνεχόμενες ημέρες, για τις καλές ημέρες που περίμεναν να έχουν το νέο χρόνο.
Αυγολέμονο
Το βράδυ όλη η οικογένεια πήγαινε στην εκκλησία, κοινωνούσαν και στη συνέχεια, νωρίς το πρωί επέστρεφαν στο σπίτι, για να μαγειρέψουν πια το χριστουγεννιάτικο γεύμα… σούπα αυγολέμονο.
Οι γυναίκες έβαζαν στην κατσαρόλα διάφορα είδη κρέατος, αναλόγως του τι είχαν στη διάθεσή τους, όπως κότα, γαλόπουλο, χοιρινό ή τράγο, το άφηναν να βράσει καλά και στη συνέχεια έφτιαχναν σούπα με ρύζι, την οποία ολοκλήρωναν λίγο πριν έρθουν όλοι για φαγητό με αυγολέμονο… υπολογίζοντας μάλιστα ένα με δύο αυγά σε κάθε έναν άνθρωπο που θα καθόταν στο τραπέζι!
Πρόκειται για μία πολύ πηχτή σούπα με υπέροχη γεύση την οποία ολοκλήρωνε το τριμμένο λαδοτύρι, το ντόπιο τυρί της Ζακύνθου και πολύ πιπέρι για όσους την προτιμούσαν καυτερή.
Όλη η οικογένεια περίμενε με ανυπομονησία την ημέρα αυτήν, για να γευτεί το ιδιαίτερο και πολύ ζεστό αυγολέμονο!
Ακόμα και σήμερα για όλους εμάς το φαγητό αυτό είναι κάτι ξεχωριστό και μπορεί να μην το τρώμε πια μόνο Χριστούγεννα, αλλά είναι φαγητό του χειμώνα που όλοι χαιρόμαστε όταν υπάρχει στο σπίτι και μαζευόμαστε εκεί, συνήθως τις χειμωνιάτικες Κυριακές, για να φάμε όλοι μαζί.
Είναι άλλωστε και το φαγητό που θα μαγειρέψουν για εσάς, για να σας ευχαριστήσουν, αν σας έχουν καλέσει σε κάποιο ζακυνθινό σπίτι το χειμώνα για φαγητό… δοκιμάστε το όπου και αν το βρείτε!! Ευτυχώς, η παράδοση αυτή διατηρείται ακέραιη και γνωρίζουν όλες οι γενιές να φτιάχνουν αυγολέμονο ακόμα και σήμερα και πάντα είναι έτοιμο τα Χριστούγεννα σε κάθε Ζακυνθινό σπίτι!
Η μέρα μετά τα Χριστούγεννα
Εκείνο όμως που δείχνει ακόμα καλύτερα τη μοναδική κουλτούρα που υπάρχει στη Ζάκυνθο και εξηγεί το γιατί ακόμα και σήμερα η μουσική είναι βασικό στοιχείο της παιδείας και της ζωής μας, είναι οι «συναυλίες» που έκανε η φιλαρμονική του δήμου. Έβαζαν όλοι την καλή τους στολή, κούρδιζαν τα μουσικά όργανα και έστηναν τις καρέκλες τους κάτω από το ρολόι στην κεντρική πλατεία του Αγίου Μάρκου.
Εκεί, την επόμενη ημέρα των Χριστουγέννων, έπαιζαν κομμάτια κλασικής μουσικής και όπερας.
Ο κόσμος που κατέβαινε στη «Χώρα» για να κάνει βόλτα, αλλά και για τις επισκέψεις στους εορτάζοντες Παναγιώτηδες στο νησί (σ.σ. στη Ζάκυνθο το όνομα Παναγιώτης, γιορτάζει 26 Δεκεμβρίου) στεκόταν πάντα μπροστά από την μπάντα και άκουγε με προσοχή και χαμόγελο τα κλασικά κομμάτια της μουσικής, σα να τα γνώριζε από πάντα.
Μία ξεχωριστή μέρα για τη φιλόμουση Ζάκυνθο και τους Ζακυνθινούς, που έχει γεννήσει τόσους μουσικούς ανά τους αιώνες και ίσως έχουν αφήσει κάτι πίσω τους για τις γενιές του σήμερα.
Η Πρωτοχρονιά
Η Πρωτοχρονιά δεν είχε την ίδια σημασία με τα Χριστούγεννα.
Πολλές ήταν οι φορές που κάποιοι την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, όπως και την ημέρα μπορεί και να μάζευαν ελιές.
Εκείνοι που χαίρονταν πιο πολύ, όπως συμβαίνει και σήμερα, ήταν τα μικρά παιδιά.
Έλεγαν τα κάλαντα, όπως και τα Χριστούγεννα και περίμεναν πώς και πώς να κάνουν το «ποδαρικό». Εκείνο ήταν που είχε ειδική σημασία και βαρύτητα για όλα τα σπίτια.
Ο πρώτος άνθρωπος που θα μπει στο σπίτι, ο πρώτος που θα δουν και ή πρώτη καλημέρα του χρόνου.
Για όλους όσοι δεν είχαν μάλιστα καλούς γείτονες ή μπορεί να είχαν τσακωθεί και δεν ήθελαν να τους δουν την πρώτη ημέρα του χρόνου, δεν έβγαιναν καν από το σπίτι τους, μέχρι να φτάσει εκεί ο άνθρωπος που περίμεναν για το ποδαρικό… αυτόν που είχαν επιλέξει και θεωρούσαν καλότυχο, για να τους φέρει την καλή τύχη και μέσα στο σπίτι τους.
Όταν εκείνος έφτανε -συνήθως ήταν κάποιο μικρό παιδί, που πάντα θεωρούνταν καλότυχα και αγνά- οι οικοδεσπότες είχαν ετοιμάσει και το μποναμά.
Λίγα χρήματα που φιλούσαν για αυτήν την ημέρα και τα έδιναν στα παιδιά ως δώρο για την τύχη που θα τους έφερναν για μία ολόκληρη χρονιά.
Το έθιμο αυτό αποτελούσε μία πολύ ξεχωριστή «τιμή» για εκείνους που επιλέγονταν για να κάνουν τελικά το ποδαρικό και να μπουν μέσα στο σπίτι και μαζί και ένα βάρος, αφού κουβαλούσαν όλα τα όνειρα και τις ελπίδες των οικογενειών για μία καλύτερη από την περσινή χρονιά.
Έτσι περνούσαν τις γιορτές οι Ζακυνθινοί παλιά και είμαστε χαρούμενοι που αυτές τις παραδόσεις και τα έθιμα τα μάθαμε, μεγαλώσαμε με αυτά και μπορούμε να τα αναβιώνουμε και εμείς σήμερα.
Ίσως με κάποιες διαφορές, αλλά γνωρίζουμε όλα όσα έκαναν οι προηγούμενες γενιές και τα μαθαίνουμε και στις επόμενες, γιατί όσο και αν οι παραδόσεις φαίνονται μακρινές και παλιές, είναι κομμάτι του εαυτού μας και είναι ωραίο να γνωρίζεις από πού προήλθες και ίσως να κρατήσεις κάποιο στοιχείο του τότε μέσα στο σήμερα. Είμαστε άλλωστε όσα μάθαμε από μόνοι μας, αλλά και όσα μας έμαθαν οι άλλοι… πολύ περισσότερο αν αυτοί οι άλλοι είναι οι γονείς και οι παππούδες μας!
Καλές γιορτές σε όλους από εμάς, από εδώ, από τη Ζάκυνθο!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου