Ο Λόγος:

Οι Λέξεις, 

Οι Έννοιες, 

Τα Νοήματα, Οι Ερμηνείες 

Είναι η μεγάλη κατάκτηση του μακρινού προγόνου μαςˑ μας έβγαλαν από τη ζωική κατάσταση.

Αυτός ο κόσμος, ο πλούτος του πνεύματος εξελίσσεται και αναπτύσσεται και προοδεύει ο άνθρωπος. Κυρίως χάρη στην ανάπτυξη αυτού του σύμπαντος και λιγότερο στην αντίστοιχη βιολογική εξέλιξη αλλά ακόμα και στην ίδια την κοινωνική και πολιτισμική εξέλιξη, ο λόγος διαμορφώνει την πραγματικότητα και τη ζωή μας σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι όλες οι άλλες όψεις της σύγχρονης κοινωνίας.

Οι λέξεις αποκαλύπτουν τα πράγματα. Δίνουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσουμε και να συνεννοηθούμε, να συμφωνήσουμε και να διαφωνήσουμε, να δημιουργήσουμε γλωσσικές κοινότητες και κοινότητες συνύπαρξης. Οι λέξεις και οι έννοιες βοηθούν την επιστήμη, τη φιλοσοφία, την τέχνη να δημιουργούν καινούργιους αναβαθμούς. Ανοίγουν καινούργιους ορίζοντες. Προκαλούν μεταρρυθμίσεις πολιτικές και ιδεολογικές. Γράφουν και γυρίζουν τα φύλλα της ιστορίας με όλο και πιο καινούργιο περιεχόμενο.

Αλλά οι λέξεις δεν είναι μόνες τους, ποτέ δεν ήταν μόνες τους. Δεν είναι μόνο το σημασιολογικό φορτίο, το εννοιολογικό πλαίσιο που κουβαλούν. Έχουν αμφισημίες, πολυσημίες, ποικιλοχρωμίες, αλυσιδωτές ερμηνείες. Και είναι καλύτερα κάθε άνθρωπος να δώσει το δικό του στίγμα μέσα από την πρόσληψη αλλά και από την εκφορά των λέξεων και των εννοιών. Γιατί αυτός ο πολυσήμαντος ιστός είναι ένα πεδίο καινούργιας δημιουργίας της πραγματικότητας αλλά και της πνευματικής ανάτασης του ίδιου του ανθρώπου.

Όχι, οι λέξεις δεν είναι μόνες τους. Ανάμεσα στις λέξεις, ανάμεσα στις προτάσεις και στα νοήματα υπάρχουν σιωπές και οι σιωπές δεν είναι σιωπές. Έχουν και αυτές τα δικά τους νοήματα είτε προκύπτουν μέσα από τα συμφραζόμενα και από τις έννοιες των λέξεων είτε μέσα από εκείνα τα αδιόρατα στοιχεία με τα οποία κάθε άνθρωπος δεν δίνει μόνο τη δική του παρουσία αλλά ταυτόχρονα αναπτύσσει κι άλλες όψεις του γλωσσικού του πλούτου.

Γιατί η σκέψη του είναι ελεύθερη και τρέχει συνέχεια, και έτσι ο διάλογος δεν γίνεται μόνο με αυτά που λέγονται αλλά και με αυτά που δεν λέγονται και είναι σημαντικά στοιχεία και για αυτά που έχουν ειπωθεί. Ανάμεσα στις λέξεις παραμένει ο ήχος τους και ακολουθούν ως συρμός διάφορες παραστάσεις, που κουβαλούν άλλες λέξεις μη εκφρασμένες και παραστάσεις πολλαπλές, μπορεί και πολλαπλάσιες από αυτές που έχουν ειπωθεί.

Ποιος μπορεί άραγε να συλλάβει όλο αυτό το πεδίο από κάθε άνθρωπο αλλά και από τον ίδιο τον εαυτό του και μπορεί να δημιουργήσει τον πραγματικό ιστό της επικοινωνίας, που ναι μεν στηρίζεται σε λέξεις αλλά είναι πολλαπλάσιος από τα ρηθέντα. Τα άρρητα, τα υπόρρητα, οι υπαινιγμοί είναι πάντα παρόντα στοιχεία κάθε διαλόγου. Τον πλουτίζουν με νέες πηγές δημιουργίας, αλλά και αποκρύπτουν εν μέρει και μετασχηματίζουν τις εκδηλωμένες γλωσσικές εκφράσεις.

Και δεν πρόκειται μόνο γι’ αυτό που λέμε «πίσω σκέψη» του ανθρώπου. Το γεγονός ότι ο άνθρωπος μπορεί να σκέφτεται και άλλα από αυτά που λέει – και που υπερβαίνει το απλουστευτικό σχήμα ενός διαλόγου – μπορεί να αποκρύπτει και σκοπιμότητες. Ωστόσο μιλάμε για κάτι πολύ ευρύτερο από αυτό. Μπορεί αυτές να τις βαστάει για τον εαυτό του και ουσιαστικά μπορεί να διαμορφώνουν αυτές τη συμπεριφορά του και όχι αυτά που έχει ακούσει ή αυτά που έχει πει.

Οι σιωπές δεν έχουν μόνο τους απόηχους των λέξεων, διεισδύουν μέσα σε αυτές, κρύβουν πολλούς στοχασμούς, νεογέννητους που ίσως να μην δημιουργούνταν ποτέ. Αυτό είναι και ένα μέρος της πεμπτουσίας του διαλόγου. Γι’ αυτό ο διάλογος αλλά και η αντιπαράθεση ανάμεσα στους ανθρώπους δίνει ομορφιά στο τι αποκομίζει κάθε άνθρωπος. Αυτό το μεγάλο κέρδος μέσα από έναν τέτοιο διάλογο. Γιατί ο άνθρωπος δεν προσπαθεί μόνο να μαντέψει τις κρυμμένες σκέψεις του άλλου, αλλά αποκαλύπτει και τις δικές του σκέψεις, που γεννιούνται όχι μόνο με τις λέξεις αλλά και χωρίς αυτές, που αναβρύζουν από τις σιωπές.

Κι άλλες από αυτές τις σκέψεις και απ’ αυτά τα νοήματα της σιωπής χάνονται στο σκοτάδι και άλλες διαμορφώνουν μία πραγματικότητα που μετασχηματίζει τα λεχθέντα και το πραγματικό, το υλικό φορτίο των λέξεων.

Πηγή: Νίκος Τσούλιας,