Ιράν :

 Ο Θάνατος του Ραϊσί....

Και οι επίδοξοι διάδοχοι: 

Ο Γιος, ο πρόεδρος της βουλής, η πανίσχυρη σύζυγος και τα αουτσάιντερ

Ποιος θα μπορούσε να επωφεληθεί πολιτικά από τον αδόκητο θάνατο του προέδρου της ισλαμικής δημοκρατίας; - Πώς ο θάνατος Ραϊσί αλλάζει την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των παρατάξεων εντός της Ισλαμικής Δημοκρατία 

Τα προηγούμενα χρόνια, τουλάχιστον δύο υπουργοί και δύο κορυφαίοι στρατιωτικοί διοικητές έχασαν τη ζωή τους σε παρόμοιες συντριβές. Το ελικόπτερο του Ραίσι , το οποίο μετέφερε επίσης τον υπουργό Εξωτερικών του Ιράν και δύο κορυφαίους περιφερειακούς αξιωματούχους, περνούσε μέσα από μια περιβόητα ομιχλώδη και ορεινή περιοχή στο βορειοδυτικό Ιράν. Το περιστατικό μέχρι αυτή την ώρα περιγράφεται από την Τεχεράνη ως ατύχημα.

Ωστόσο, οι συνωμοσιολογικές θεωρίες και οι υποψίες περί εγκληματικής ενέργειας είναι αναπόφευκτες. Εξάλλου, τα αεροπορικά δυστυχήματα που προκάλεσαν τον θάνατο υψηλών πολιτικών αξιωματούχων, στην Κίνα (1971), το Πακιστάν (1988) και την Πολωνία (2010) εξακολουθούν να αποτελούν συχνά αντικείμενο εικασιών. Σε αυτή την περίπτωση, ποιος θα μπορούσε να επωφεληθεί πολιτικά από τον θάνατο του Ραϊσί; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν μπορεί να δώσει εξηγήσεις στο γιατί συνετρίβη το ελικόπτερο, όμως θα μπορούσε να ρίξει φως στο τι θα ακολουθήσει στην Ισλαμική Δημοκρατία.

Ο Ραϊσί ανήκε σε μια πολύ συγκεκριμένη πολιτική ελίτ του Ιράν και τα τελευταία χρόνια είχαν διατυπωθεί ανησυχίες για τις φιλοδοξίες των κύκλων που τον περιέβαλαν. Γεννημένος στην ιερή πόλη Μασχάντ, στο βορειοανατολικό Ιράν, ο Ραϊσί είχε προηγουμένως την κηδεμονία του ιερού ναού στην πόλη, η οποία είναι επίσης μια οικονομική αυτοκρατορία από μόνη της. Ήταν παντρεμένος με την κόρη του αρχηγού της Παρασκευής της Μασχάντ, ενός επίσης υπερσυντηρητικού κληρικού. Η σύζυγος του Ραϊσί, Jamileh Alamolhoda, έχει διαδραματίσει έναν ασυνήθιστα δημόσιο ρόλο, οδηγώντας ορισμένους συντηρητικούς κύκλους να ανησυχούν ότι μετά τον ενδεχόμενο θάνατο του Χαμενεΐ, μια «κλίκα της Μασχάντ» θα μπορούσε να έρθει στην κορυφή του θεοκρατικού καθεστώτος.

Οι ιδιαίτερα σκληροπυρηνικοί πολιτικοί κύκλοι του Ιράν καταλόγιζαν στον Ραϊσί παθητικότητα, οι οποίοι είδαν την «αδύναμη» προεδρία του ως μια ευκαιρία να αυξήσουν το πολιτικό τους προφίλ εις βάρος των πιο καθιερωμένων συντηρητικών, όπως ο πρόεδρος της ιρανικής βουλής, Μοχάμαντ Μπακέρ Καλιμπάφ. Ορισμένοι από αυτούς τους εξαιρετικά σκληροπυρηνικούς τα πήγαν καλά στις κοινοβουλευτικές εκλογές νωρίτερα φέτος, οι οποίες ήταν σε μεγάλο βαθμό μια αναμέτρηση εντός του στρατοπέδου των σκληροπυρηνικών. Διεξήγαγαν μια έντονη εκστρατεία εναντίον του Μπακέρ Καλιμπάφ, ο οποίος διέθετε την υποστήριξη των κυριότερων φιλοκαθεστωτικών συντηρητικών πολιτικών κομμάτων και πολλών παραρτημάτων του IRGC.

Ο θάνατος του Ραϊσί λοιπόν, αλλάζει την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των παρατάξεων εντός της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Σύμφωνα με το ιρανικό σύνταγμα, ο αντιπρόεδρός του, Μοχάμαντ Μοχμπέρ αναλαμβάνει τα καθήκοντα της προεδρίας και ένα συμβούλιο αποτελούμενο από τον Μοχμπέρ, τον Καλιμπάφ και τον επικεφαλής του δικαστικού σώματος πρέπει να οργανώσει νέες εκλογές εντός 50 ημερών. Για μια μερίδα αναλυτών ο Καλιμπάφ θεωρείται ο επικρατέστερος για την προεδρία, κάτι που ο ίδιος σίγουρα θέλει. 

Η φιλοδοξία του Καλιμπάφ δεν αποτελεί είδηση για κανέναν- έχει θέσει αρκετές φορές υποψηφιότητα για πρόεδρος, αρχής γενομένης από το 2005, ενώ περιγράφεται ως μία προσωπικότητα με μηδενικές αρχές που θα κάνει τα πάντα για την εξουσία. Περισσότερο τεχνοκράτης παρά ιδεολόγος, ο Καλιμπάφ ήταν διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης (IRGC) κατά τη διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ και πιθανότατα θα διαθέτει τουλάχιστον κάποια υποστήριξη από τις τάξεις του. Η μακρά θητεία του ως δήμαρχος της Τεχεράνης (2005-2017) σημαδεύτηκε τόσο από έναν βαθμό επάρκειας όσο και από αρκετή διαφθορά. Οι πολιτικοί του εχθροί ανέδειξαν πρόσφατα περιπτώσεις διαφθοράς που συνδέονται με τον ίδιο και την οικογένειά του. 

Μπακέρ Καλιμπάφ: Ο επικρατέστερος υποψήφιος για την προεδρία του Ιράν

Εάν ο Καλιμπάφ θέσει υποψηφιότητα για την προεδρία, το Συμβούλιο των Φρουρών της Επανάστασης ίσως δυσκολευτεί να τον απορρίψει, δεδομένων των βαθιών δεσμών του με τις δομές εξουσίας στο Ιράν. Αλλά θα ήταν ευτυχής ο Χαμενεΐ αν η προεδρία περνούσε σε έναν τεχνοκράτη χωρίς τα κατάλληλα ισλαμιστικά διαπιστευτήρια; 

Ποιος άλλος θα μπορούσε να θέσει υποψηφιότητα και θα μπορούσε να νικήσει τον Καλιμπάφ στις κάλπες, όπως έκαναν ο Αχμαντινετζάντ και ο Ρουχανί αντίστοιχα το 2005 και το 2013;

Το ενδεχόμενο να διεκδικήσει την προεδρία του Ιράν ο γιος του Χαμενεϊ

Αυτό που περιπλέκει την υπόθεση είναι το γεγονός ότι ορισμένοι αξιωματούχοι του καθεστώτος και πρώην αξιωματούχοι που υποστηρίζουν τον Καλιμπάφ υποστηρίζουν επίσης ότι ο γιος του Χαμενεΐ, ο Mojtaba, θα διαδεχθεί τον πατέρα του ως ανώτατος ηγέτης. Ο Μοτζαμπά Χαμενεΐ βρίσκεται εδώ και καιρό στη σκιά και λίγα είναι γνωστά για την πολιτική ή τις απόψεις του 54χρονου, αλλά θεωρείται ευρέως ότι είναι ένας σοβαρός υποψήφιος για το αξίωμα. 

Θα μπορούσε να υπάρξει ένας τρόπος ώστε να ανοίξει ο δρόμος προς την εξουσία και για τους δύο;

Όταν ο ιδρυτής της Ισλαμικής Δημοκρατίας, ο Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί, πέθανε, το 1989, ο Χαμενεΐ τον αντικατέστησε, αφού έκανε μια άγραφη συμφωνία με τον επίσης κληρικό Ακμπάρ Χασεμί Ραφσαντζανί, ο οποίος στη συνέχεια ανέλαβε την προεδρία. Το σύνταγμα άλλαξε γρήγορα για να δώσει περισσότερες εξουσίες στον πρόεδρο. Ο Ραφσαντζανί θα μετάνιωνε για τη συμφωνία, καθώς παραγκωνίστηκε πολιτικά από τον Χαμενεΐ πριν πεθάνει, το 2017, από έναν θάνατο που πολλοί στο Ιράν θεωρούν ύποπτο. Θα μπορούσε αυτή η προειδοποιητική ιστορία να κάνει και τις δύο πλευρές επιφυλακτικές;

Πολλοί περίμεναν έναν σκληρό αγώνα εξουσίας στο Ιράν, αλλά τον τοποθετούσαν χρονικά για μετά τον θάνατο του Χαμενεΐ. Τώρα είναι πιθανό να δούμε τουλάχιστον μια πρόβα τζενεράλε στην οποία διάφορες φατρίες θα επιδείξουν τη δύναμή τους. Όσο για τον λαό του Ιράν, κάποιοι γιόρταζαν με πυροτεχνήματα στην Τεχεράνη τον θάνατο του Ραϊσί, πριν ακόμα επιβεβαιωθεί επίσημα. 

Οι περισσότεροι Ιρανοί μόλις και μετά βίας αισθάνονται ότι εκπροσωπούνται από οποιαδήποτε παράταξη της Ισλαμικής Δημοκρατίας και κάποιοι μπορεί να χρησιμοποιήσουν μια στιγμή πολιτικής κρίσης για να αναζωπυρώσουν τις διαδηλώσεις στους δρόμους που έχουν επανειλημμένα ταλαιπωρήσει το καθεστώς στο παρελθόν. Τα κινήματα της χώρας έχουν εξαντληθεί μετά από χρόνια αγώνα (περισσότεροι από 500 άνθρωποι σκοτώθηκαν στον πιο πρόσφατο γύρο διαδηλώσεων, από το 2022 έως το 2023). Παρόλα αυτά, όποια μορφή κι αν πάρει ο αγώνας για την εξουσία, ο λαός του Ιράν δεν αναμένεται να συνεχίσει να τον δέχεται παθητικά για πολύ καιρό.

Πηγή: Αγάπη Βαρούνη